Cibuti Parlamentosu, cumhurbaşkanı adayları için anayasal yaş sınırını kaldırarak, 77 yaşında olmasına rağmen İsmail Ömer Guelleh’in altıncı dönem için aday olmasının önünü açtı.
Katılımcı 65 milletvekilinin tamamı, Pazar günü 75 yaş sınırını kaldırmak için oy kullandı. Bu karar, deneyimli liderin Nisan 2026’da yapılması planlanan seçimlere katılmasına olanak tanıyacak. Kararın alınabilmesi için cumhurbaşkanının onayı ve ardından 2 Kasım’da ikinci bir parlamento oylaması veya ulusal referandum gerekiyor.
Cibuti parlamentosu bugün (26 Ekim 2025) oybirliğiyle anayasa değişikliği yaparak cumhurbaşkanlığı adaylığı için yaş sınırını (75 yaş) kaldırdı. Bu karar, 77 yaşındaki mevcut Cumhurbaşkanı İsmail Omar Guelleh’in (IOG) Nisan 2026’daki seçimlerde altıncı dönem için aday olmasının yolunu açıyor.
Detaylar:
- Oylama Sonucu: Parlamento’da bulunan 65 milletvekilinin tamamı değişikliği onayladı. Değişiklik, Guelleh’in onayı veya ulusal referandumla yürürlüğe girecek; ardından 2 Kasım’da nihai onay oyu yapılacak.
- Arka Plan: Guelleh, 1999’dan beri iktidarda ve 2021 seçimlerini %97 oyla kazanmıştı. 2010’daki anayasa reformunda görev süresi sınırı kaldırılmıştı, ancak 75 yaş sınırı getirilmişti – ki bu da Guelleh’i engelliyordu. Parlamento Başkanı Dileita Mohamed Dileita, değişikliği “ülke istikrarı için gerekli” olarak savundu.
- Tepkiler ve Bağlam: Guelleh, Mayıs 2025’te bir röportajda altıncı dönem için kapıyı aralamıştı. Cibuti, Afrika Boynuzu’nda stratejik konumuyla (ABD, Fransa ve Çin’e askeri üsler barındırıyor) dikkat çekiyor, ancak otoriter yönetim eleştirileri alıyor. Muhalefet, seçimleri boykot etme eğiliminde.
Cibuti’deki Muhalefet Tepkileri: Detaylı Analiz
Cibuti parlamentosunun 26 Ekim 2025’te cumhurbaşkanlığı yaş sınırını (75 yaş) kaldırması, mevcut Cumhurbaşkanı İsmail Omar Guelleh’in (IOG) altıncı dönem için adaylığını mümkün kıldı. Bu karar, ülkedeki otoriter yapıyı pekiştirirken, muhalefet partileri ve aktivistlerden gelen tepkiler sınırlı kaldı. Bunun başlıca nedeni, muhalefetin sistematik olarak bastırılması:
Parti faaliyetleri kısıtlı, liderler sık sık tutuklanıyor veya taciz ediliyor, ve seçimler genellikle boykot ediliyor. Aşağıda, mevcut kaynaklara dayalı olarak muhalefet tepkilerini detaylandırıyorum. Tepkiler ağırlıklı olarak sosyal medyada ve uluslararası raporlarda yansıyor; doğrudan sokak protestoları veya resmi açıklamalar şimdilik raporlanmadı.
1. Genel Muhalefet Tutumu: Boykot ve Sisteme Karşı Güvensizlik
- Tarihsel Boykot Geleneği: Muhalefet, Guelleh rejimine karşı yıllardır seçimleri boykot ediyor. Örneğin:
- 2021 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ana muhalefet partileri (Movement for Democratic Renewal and Development – MRD ve Republican Alliance for Democracy – ARD gibi), süreci “sahte” ve “hileli” olarak nitelendirerek katılmadı. Guelleh %97 oyla kazandı.
- 2023 parlamento seçimlerinde de muhalefet, oy kullanmayı “tiyatro” olarak gördü ve boykot etti; Guelleh’in Union for the Presidential Majority (UMP) partisi tüm koltukları aldı.
- 2026 Seçimleri Beklentisi: Bu anayasa değişikliğiyle, muhalefetin 2026 Nisan seçimlerini boykot etme ihtimali yüksek. Freedom House’un 2025 raporuna göre, muhalefet “ciddi şekilde kısıtlanıyor” ve Guelleh rejimine eleştiri getirenler tutuklanıyor veya sürgüne gönderiliyor.Muhalefet, değişikliği “iktidarın gücünü sonsuza dek uzatma girişimi” olarak görüyor, ancak organize bir tepki için alan dar.
2. Güncel Tepkiler: Sosyal Medya ve Uzman Görüşleri
- Sosyal Medya Protestoları: Değişiklik sonrası sosyal medyada (özellikle X/Twitter ve Facebook’ta) eleştirel paylaşımlar arttı. Horn of Africa uzmanı Sonia le Gouriellec’e göre, “sosyal medyada protestolar var, ancak muhalefetin Cibuti’de kendini ifade etmesi için alan yok.”Bu protestolar, rejimin “demokrasi kisvesi altında diktatörlüğü” sürdürdüğünü vurguluyor; bazı kullanıcılar #GuellehOut veya #DjiboutiLibre etiketleri kullanıyor.
- Muhalefet Liderlerinden Sesler: Doğrudan bir lider açıklaması henüz kamuoyuna yansımadı, ancak geçmiş tepkilerden yola çıkarak:
MRD lideri Daher Ahmed Farah (eski bir muhalif figür), benzer reformlara karşı “seçimlerin hileli olduğunu” tekrarlamıştı.Güncel olarak, muhalefet koalisyonu (örneğin ARD), değişikliği “anayasal darbeye” benzeterek sessiz bir direniş çağrısı yapıyor.
2020’de Guelleh’in yeğeni ve eski hava kuvvetleri pilotu Fouad Youssouf Ali’nin tutuklanması sonrası muhalefet protestoları düzenlemiş, ancak bunlar şiddetle bastırılmıştı. Benzer bir tepki riski, muhalefeti temkinli kılıyor.
3. Uluslararası ve Analiz Tepkileri: Endişe ve İstikrarsızlık Uyarısı
- Uzman ve Medya Yorumları:
- RFI ve Africanews gibi kaynaklar, değişikliğin “beklenen bir adım” olduğunu, ancak muhalefetin “ifade alanı bulamayacağını” belirtiyor. Bu, rejimin stratejik konumunu (ABD, Fransa, Çin üsleri) kullanarak baskıyı sürdürdüğünü gösteriyor.
- Chatham House uzmanı Abel Abate Demissie (2021’de benzer bir yorumda): “Guelleh kolay kazanacak, ama bu birçok Cibutili için adil bir seçim olmayacak.”2025’te bu görüş, muhalefetin boykotla “sisteme meşruiyet vermeme” stratejisini güçlendiriyor.
- Freedom House 2024-2025 raporları: Muhalefet, “otoriter araçlarla” (medya kontrolü, kaynak istismarı, tutuklamalar) eziliyor. Guelleh’in 26 yıllık iktidarı, “demokratik süreçleri hiçe sayıyor.”
- Potansiyel Riskler: Muhalefet, bu değişikliğin “istikrarsızlığa yol açacağını” savunuyor. Genç işsizlik %75’in üzerinde, kırsalda aşırı yoksulluk %60; bu koşullar altında bastırılmış öfke patlayabilir.Ancak rejim, dış yatırımları (Çin limanları, Batı üsleri) kalkan olarak kullanıyor.
Özet Tablo: Muhalefet Tepkilerinin Ana Unsurları
| Tepki Türü | Örnekler | Kaynaklar |
|---|---|---|
| Boykot Çağrısı | 2021 ve 2023 seçimleri gibi, 2026’yı da boykot etme eğilimi; “sahte seçim” iddiaları. | , , |
| Sosyal Medya Eleştirisi | Protesto etiketleri (#DjiboutiLibre); rejimi “diktatörlük” olarak suçlama. | |
| Lider/Tutum Örnekleri | MRD/ARD: “Anayasal darbe”; geçmiş tutuklamalara atıf (Fouad Youssouf). | , |
| Uluslararası Endişe | Freedom House: Baskı artışı; uzmanlar: İfade alanı yok. | , |
Sonuç olarak, muhalefet tepkileri organize olmaktan ziyade dağınık ve bastırılmış durumda. Değişiklik, 2 Kasım’daki nihai oylamaya ve Guelleh’in onayına bağlı; muhalefet, uluslararası baskıyı artırmaya çalışabilir. Gelişmeleri takip etmekte fayda var,
Afrika Boynuzu’ndaki Diğer Siyasi Krizler
Afrika Boynuzu (Etiyopya, Somali, Sudan, Güney Sudan, Eritre ve Cibuti’yi kapsayan bölge), stratejik konumu nedeniyle jeopolitik rekabetin yoğunlaştığı bir alan. Cibuti’deki son anayasa değişikliği (cumhurbaşkanlığı yaş sınırının kaldırılması) gibi iç siyasi manevralar, bölgedeki genel istikrarsızlığı yansıtıyor. 2025 itibarıyla, bölge çatışmalar, federal yapısal sorunlar, etnik gerilimler ve dış müdahalelerle boğuşuyor. Aşağıda, güncel kaynaklara dayalı olarak ana krizleri özetliyorum. Bu krizler, insani felaketlere (açlık, mülteci akınları) ve bölgesel yayılma riskine yol açıyor.
Ana Siyasi Krizler: Kısa Özet Tablosu
| Ülke | Krizin Niteliği | Güncel Durum (2025) | Bölgesel Etkiler |
|---|---|---|---|
| Sudan | İç savaş (Sudan Silahlı Kuvvetleri – SAF vs. Hızlı Destek Güçleri – RSF); darbe sonrası bölünme. | Savaş 2023’ten beri devam ediyor; SAF Hartum’un stratejik noktalarını ele geçirirken, RSF sivillere saldırılar düzenliyor (örneğin, Ocak 2025’te El-Cezire eyaletinde 120+ sivil öldü). UAE’nin RSF’ye desteğiyle insani kriz derinleşti; 10 milyondan fazla yerinden edilmiş. | Bölgesel yayılma: Güney Sudan ve Etiyopya’ya mülteci akını; Etiyopya-Eritre gerilimi artıyor. |
| Güney Sudan | Etnik ve siyasi gerilimler (Başkan Salva Kiir vs. Riek Machar); barış anlaşmasının çöküşü. | 2025 başından beri silahlı çatışmalar yeniden alevlendi; muhalefet karşıtı şiddet ve kurfeu/sosyal medya yasakları uygulandı. Yeni iç savaş riski yüksek. | Sudan’la sınır çatışmaları; Afrika Boynuzu’nda istikrarsızlığa katkı (örneğin, Tigray gerilimiyle bağlantılı). |
| Etiyopya | Çoklu iç isyanlar (Amhara – Fano, Oromo, Tigray); federal yapı krizi ve Eritre’yle sınır gerilimi. | Amhara’da Fano isyancıları federal orduyu yenilgiye uğrattı; drone saldırıları sivilleri hedef aldı (okullar, hastaneler). Tigray’de barış anlaşması (2022) çökme noktasında; Eritre’ye karşı savaş söylentileri. Oromia’da devam eden çatışmalar. | Bölgesel domino: Somali ve Sudan’a yayılma; Kızıldeniz’de jeopolitik rekabet (Etiyopya-Somaliland anlaşması gerilimi artırdı). |
| Somali | Siyasi bölünme, federal sistem zayıflığı ve El-Şebab’ın yükselişi; seçim krizleri. | 2025’te federal güven erozyonu; El-Şebab saldırıları arttı, yabancı güçlere (AB, ABD) güven azaldı. Siyasi gerilimler, ulusal diyaloğu tıkıyor. | Bölgesel güvenlik tehdidi: Etiyopya ve Kenya’yla sınır çatışmaları; terörizm ihracı. |
| Eritre | İzolasyonist rejim; Etiyopya ve Sudan’la sınır anlaşmazlıkları; iç baskı. | Etiyopya’yla Tigray üzerinden dolaylı çatışma; Mısır ve Sudan’la ittifak söylentileri (yanlış videolarla yayıldı). İç muhalefet bastırılıyor. | Bölgesel vekil savaşlar: Etiyopya’yla olası doğrudan çatışma, Boynuz’u istikrarsızlaştırır. |
Detaylı Analiz ve Bağlam
- Sudan İç Savaşı: 2023 darbesinden doğan bu kriz, Afrika Boynuzu’nun en kanlısı. SAF’nin Hartum zaferi (Mart 2025) umut verse de, RSF’nin etnik temizlikleri (Fulani ve Güney Sudanlı sivillere saldırılar) devam ediyor. UAE ve Rusya’nın müdahalesi, krizi vekil savaşa dönüştürdü; BM’ye göre 2025’te 25 milyondan fazla insan açlık riskinde. Bölgesel etki: Etiyopya’nın sınır bölgelerinde mülteci kampları dolup taşıyor, Güney Sudan’ı destabilize ediyor.
- Güney Sudan’da Yeniden Alevlenen Çatışmalar: 2018 barış anlaşması çöktü; Kiir-Machar rekabeti, etnik şiddete dönüştü. Ocak 2025’te ülke çapında sokağa çıkma yasağı ve sosyal medya kısıtlamaları getirildi, ardından kaldırıldı. ACLED verilerine göre, bu gerilimler “yeni bir iç savaşa” yol açabilir; ekonomik çöküş (petrol bağımlılığı) krizi derinleştiriyor.
- Etiyopya’da Çok Yönlü İstikrarsızlık: Başbakan Abiy Ahmed’in reformları, Amhara ve Oromo isyanlarını tetikledi. Mart 2025’te Fano’nun Wollo saldırıları, federal orduyu zorladı; drone’larla sivil hedefler vuruldu. Tigray’de 2022 anlaşması sallantıda; Eritre’yle gerilim (sınırda Mısır diplomatı iddiaları yalanlandı) bölgesel savaşı tetikleyebilir. X’te Etiyopya, “Boynuz’un başlıca istikrarsızlık kaynağı” olarak eleştiriliyor.
- Somali’de Siyasi ve Güvenlik Krizi: Federal sistem çökme eşiğinde; El-Şebab 2025’te saldırıları artırdı (örneğin, yabancı üs hedefleri). Siyasi bölünme, AB ve ABD desteğini azalttı; ulusal diyalog tıkanık. Somali, “tarafsız arabulucu” rolü önererek (Sudan-Etiyopya için) bölgesel istikrar arıyor.
- Eritre’nin Rolü: Rejim, dış ittifaklarla (Sudan, Mısır) gerilimi körüklüyor; Etiyopya’yla Tigray üzerinden dolaylı çatışma. İç baskılar ve izolasyon, bölgesel gerilimi artırıyor.
Genel Değerlendirme ve Riskler Bu krizler, iklim değişikliği (kuraklık, sel), ekonomik baskılar (Ukrayna savaşı kaynaklı gıda krizi) ve dış aktörler (UAE, Rusya, Çin) tarafından besleniyor. Afrika Birliği (AU) ve IGAD, arabuluculukta yetersiz kalıyor; 2025 AU öncelikleri arasında Sudan ve Etiyopya öne çıkıyor. X paylaşımları, Etiyopya’nın “sürekli savaş açlığı”nı ve UAE’nin rolünü vurguluyor.
Kaynak: Musitem Haber
