İran’ın en büyük özel bankalarından biri olan Ayandeh Bank, Cumartesi günü devlet tarafından iflas ilan edildi ve varlıkları devlet tarafından devralındı.
Bu, ekonomisi uluslararası yaptırımlardan muzdarip bir ülke için alışılmadık bir hareket. 2012 yılında kurulan Ayandeh Bank (Farsçada “gelecek” anlamına gelir), 270 şubelik ağı sayesinde İran’da güçlü bir varlığa sahipti.
Merkez Bankası’nın mevduat sahiplerine tasarruflarının iade edileceğine dair güvence vermesinin ardından, devlete ait Melli Bank bu Cumartesi gününden itibaren iflas etmiş Ayandeh’in varlıklarını devralıyor.
İran’da Ayandeh Bank Iflası: Detaylar ve Son Gelişmeler
İran’ın en büyük özel bankalarından biri olan Ayandeh Bank, 23 Ekim 2025’te İran Merkez Bankası (CBI) tarafından resmen feshedildi ve iflas etti. Bu, ülkenin finans sektöründe nadir görülen bir devlet müdahalesi olarak nitelendiriliyor ve uluslararası yaptırımların yarattığı ekonomik baskılarla bağlantılı.
Olayın Özeti
- Tarih ve Karar: CBI Başkanı Mohammad-Reza Farzin, 23 Ekim 2025’te bankanın faaliyet lisansını iptal ettiğini açıkladı. Banka, “iki década süren yapısal sorunlar ve sağlıksız performans” nedeniyle feshedildi.Ayandeh Bank’ın varlıkları, devlet güvencesi altındaki Mevduat Sigorta Fonu’na devredildi ve müşterileri ile şubeleri devlet bankası Bank Melli’ye entegre edildi.
- Etkilenenler: Banka, ülke genelinde 276 şubeye, yaklaşık 3.900 çalışana ve 3 milyon müşteriye sahipti. Şubelerin çoğu (150’si) Tahran’daydı.25 Ekim 2025 itibarıyla (bugün), müşteriler Bank Melli şubelerinden hesaplarına erişebiliyor; kartlar ve işlemler kesintisiz devam ediyor.
- Görünür Etkiler: Tahran’da eski Ayandeh şubeleri önünde kuyruklar oluştu ve polis önlem aldı. Ancak Ekonomi Bakanı Ali Madanizadeh, müşterilerin “endişelenmemesi” gerektiğini belirtti.
Nedenler
Ayandeh Bank, 2013’te Tat Bank, Saman Kredi Kurumu ve Ansar Finans Kurumu gibi küçük finansal kuruluşların birleşmesiyle kuruldu. Sorunlar köklü:
- Finansal Kayıplar: 5.5 katrilyon rial (yaklaşık 9.8 milyar USD) zarar, 3.13 katrilyon rial (5.57 milyar USD) overdraft ve sermaye yeterlilik oranı %-600 (normalde en az %8 olmalı).
- Yönetim ve Yolsuzluk: Bankanın ana hissedarı Ali Ansari (İran Mall’un sahibi), yetersiz sermaye girişi ve ilişkili taraflara %90’dan fazla mevduat aktarımıyla suçlanıyor. 2019’dan beri yönetim değişti, 2022’de dolandırıcılık davası açıldı.Banka, rakiplerden yüksek faiz (%31-32) vererek mevduat topladı, bu da sektörü zehirledi.
- Genel Bağlam: İran ekonomisi, yaptırımlar, kötü krediler ve zayıf düzenlemelerle boğuşuyor. CBI, 8 bankayı daha reform için uyardı; başarısız olurlarsa benzer akıbet bekliyor.Bu, 2019’daki iflas söylentilerinden beri biriken sorunların zirvesi.
Sonuçlar ve Garantiler
- Müşteri Koruma: Tüm mevduatlar güvende; kayıplar ana hissedarlara yüklendi, Bank Melli’ye yük bindirilmedi. Çalışanlar isteğe bağlı olarak Bank Melli’de devam edebilecek.
- Ekonomik Etki: Bu, İran bankacılık sisteminde şeffaflık ve istikrar reformlarının parçası. Ancak, yüksek enflasyon (%39+) ve yolsuzluklar sektörü tehdit etmeye devam ediyor.
İran Merkez Bankası’nın (CBI) Reform Uyarıları: Detaylar
İran Merkez Bankası (CBI), Ayandeh Bank’ın 23 Ekim 2025’te iflasıyla sonuçlanan fesih kararının ardından, ülkedeki diğer bankalara yönelik reform uyarılarını yoğunlaştırdı. Bu uyarılar, İran’ın yaptırımlar ve ekonomik krizle mücadele eden bankacılık sektöründeki yapısal sorunları çözme çabasının bir parçası.
CBI Reform Uyarılarının Detayları
- Hedef Bankalar:
- CBI, 8 özel banka ve finansal kuruluşu mali durumlarını düzeltmeleri için uyardı. Bu bankaların isimleri resmi olarak açıklanmadı, ancak sektördeki benzer sorunların diğer büyük özel bankaları da kapsayabileceği belirtiliyor.
- Uyarılar, özellikle sermaye yeterlilik oranı düşük olan, kötü kredilerle boğuşan ve likidite sorunları yaşayan bankalara yönelik. Ayandeh Bank’ın sermaye yeterlilik oranının %-600 gibi rekor bir seviyede olması, bu tür sorunların ciddiyetini gösteriyor.
- Reform Gereklilikleri:
- Sermaye Artırımı: Bankaların sermaye tabanlarını güçlendirmesi gerekiyor. CBI, uluslararası standartlara uygun olarak sermaye yeterlilik oranını en az %8’e çıkarmalarını talep ediyor.
- Kötü Kredilerin Temizlenmesi: Bankalar, geri ödenmeyen kredileri (non-performing loans) azaltmak ve bilançolarını temizlemek zorunda. Ayandeh Bank’ın kötü kredileri, toplam kredilerinin %90’ını oluşturuyordu.
- Yönetişim ve Şeffaflık: Bankaların yönetim kurullarında reform, yolsuzlukla mücadele ve ilişkili taraflara usulsüz kredi verilmesini önleme zorunluluğu getirildi. Ayandeh Bank örneğinde, ana hissedar Ali Ansari’nin ilişkili şirketlere %90’dan fazla mevduat aktardığı tespit edilmişti.
- Faiz Politikaları: Bankalar, rakiplerden yüksek faiz oranları (%31-32 gibi) sunarak mevduat çekmeyi bırakmalı. Bu uygulama, sektörde “zehirli rekabet” olarak tanımlanıyor ve finansal istikrarsızlığı artırıyor.
- Sonuçları ve Yaptırımlar:
- CBI, reformları yerine getirmeyen bankaların lisanslarının iptal edilebileceğini veya devlet bankalarına devredilebileceğini belirtti. Ayandeh Bank’ın Bank Melli’ye devri, bu politikanın bir örneği.
- Bankalara reform için belirli bir süre tanındı, ancak bu sürenin detayları kamuoyuyla paylaşılmadı. Başarısızlık durumunda, Ayandeh Bank gibi fesih veya birleşme kaçınılmaz.
Bağlam ve Arka Plan
- Ekonomik Kriz: İran, ABD yaptırımları, yüksek enflasyon (%39+), rialin değer kaybı ve ekonomik durgunlukla mücadele ediyor. Bankacılık sektörü, bu krizlerden en çok etkilenen alanlardan biri.
- Sektörel Sorunlar: Özel bankalar, 2000’lerden itibaren zayıf düzenlemeler ve denetim eksikliği nedeniyle riskli yatırımlar ve kötü kredilerle büyüdü. Ayandeh Bank, bu sorunların bir sembolü haline geldi.
- CBI’nin Stratejisi: CBI, 2019’dan beri bankacılık sektörünü konsolide etmeye çalışıyor. Ayandeh Bank’ın feshi, diğer bankalara bir uyarı mesajı olarak görülüyor. X platformunda bazı kullanıcılar, bu adımı neoliberal politikaların bir yansıması olarak eleştirirken, diğerleri şeffaflık ve istikrar için gerekli görüyor.
Mevcut Durum (25 Ekim 2025)
- CBI, reform sürecini yakından izliyor ve diğer bankaların durumunu değerlendirmek için denetimlerini artırdı. Ancak, hangi bankaların risk altında olduğu konusunda resmi bir liste yayınlanmadı.
- Ayandeh Bank’ın devri sorunsuz ilerliyor; müşteriler Bank Melli üzerinden işlemlerine devam edebiliyor. Bu, diğer bankalar için olası bir model olabilir.
Özet
CBI, 8 bankaya sermaye artırımı, kötü kredilerin temizlenmesi, yönetim reformu ve faiz politikalarında düzenleme yapmaları için uyarıda bulundu. Reformlara uymayan bankalar, Ayandeh Bank gibi feshedilebilir veya devlet bankalarına devredilebilir. Bu süreç, İran’ın ekonomik krizle mücadelede bankacılık sektörünü güçlendirme çabasının bir parçası, ancak yaptırımlar ve yapısal sorunlar büyük engel teşkil ediyor.
Kaynak: Musitem Haber
