Tanzanya’da, protestolar ve polisle çatışmalarla sonuçlanan seçim gününün ardından gerginlik hâlâ yüksek. Darüsselam, Arusha ve Mbeya gibi şehirler, Perşembe günü tıkalı sokaklardan silah seslerine, göz yaşartıcı gaza ve asfaltta yatan cesetlere kadar uzanan bir kaos ortamına uyandı.
Kıvılcım, Çarşamba günü seçim hilesi iddiaları ve kilit muhalefet liderlerinin dışlanmasının kamuoyunda büyük bir öfkeye yol açmasıyla alevlendi ve yaygın bir huzursuzluğa yol açtı.
Darüsselam’da görgü tanıkları, EFE’ye şafak vakti polis baskısının kurbanı olan cesetlerin üzerinin bezlerle kaplı olduğunu söyledi. Yetkililer sessiz kaldı ve haber ajanslarının yorum taleplerine yanıt vermedi.
Bu arada, NetBlocks dijital izleme ağı, seçim gününden bu yana iletişimi ve sosyal medyayı etkileyen yaygın bir internet kesintisi olduğunu doğruladı. İnternet erişimi Perşembe günü boyunca yalnızca aralıklarla geri geldi. Kesinti, seçim sonrası şiddet olaylarıyla ilgili bilgileri gizlemek için bir taktik olarak kınandı.
Mevcut cumhurbaşkanı Samia Hasan Suluhu’nun uluslararası toplumun gözündeki reformist imajını sağlamlaştırmayı amaçlayan seçimlerde 37 milyondan fazla Tanzanyalı oy kullanma hakkına sahipti. Ancak süreç, nihayetinde polis baskısı ve siyasi sansürle karakterize otoriter bir hükümeti ortaya çıkardı. Sandıklar geç açıldı ve bu durum seçmenler arasında hayal kırıklığı ve güvensizlik yarattı. Sosyal medyada dolaşan videolar, sandıkların yağmalandığını ve sandıkların çalındığını gösteriyordu.
Tanzanya, 29 Ekim 2025’te yapılan genel seçimlerin hemen ardından, ülke genelinde şiddetli protestolara sahne oluyor. Bu protestolar, Başkan Samia Suluhu Hassan’ın iki ana muhalif rakibinin diskalifiye edilmesi, muhalefetin sistematik olarak bastırılması ve artan sivil baskılar nedeniyle patlak verdi. Seçimler, CCM (Chama Cha Mapinduzi) partisinin hakimiyetini pekiştirdiği bir “taç giyme töreni” olarak nitelendirilirken, muhalifler ve insan hakları örgütleri süreci “sahte” ve “meşruiyetten yoksun” olarak tanımlıyor.
Protestoların Tetikleyicileri
- Muhalefetin Dışlanması: Ana muhalif parti Chadema, Nisan ayında seçim kodunu imzalamayı reddettiği için diskalifiye edildi. Bu, lider Tundu Lissu’nun hapis cezası alması ve diğer adayların engellenmesiyle birleşince, seçimi “rekabetsiz” hale getirdi. Chadema, protestoları “seçim boykotu” çağrısıyla destekledi.
- Siyasi ve Sivil Baskılar: Seçim öncesi 200’den fazla zorla kaybetme vakası rapor edildi. Amnesty International ve Human Rights Watch, muhaliflere, gazetecilere ve sivil toplum örgütlerine yönelik kaçırma, işkence, taciz ve medya kısıtlamalarını belgeledi. BM uzmanları, bu taktikleri “seçim bağlamında baskı aracı” olarak kınadı.
- Ekonomik ve Sosyal Gerilimler: Hassan’ın 2021’de iktidara gelmesiyle başlayan “reform” umutları, son aylarda baskıya dönüşerek hayal kırıklığı yarattı. Ekonomi durgunluğu ve yolsuzluk iddiaları, gençleri sokaklara döktü.
Protestoların Seyri ve Etkileri
Protestolar, Dar es Salaam başta olmak üzere Arusha, Mbeya, Tanga, Mwanza ve Zanzibar gibi şehirlerde yoğunlaştı. İşte ana gelişmeler:
| Tarih | Şehirler | Olaylar | Sonuçlar |
|---|---|---|---|
| 29 Ekim 2025 (Seçim Günü) | Dar es Salaam, Arusha | Yollar barikatlarla kapatıldı, otobüsler yakıldı, polis karakolları ateşe verildi. Göstericiler “Ülkemizi geri istiyoruz” sloganları attı. | En az 5 ölüm (insan hakları aktivistlerine göre), yüzlerce yaralı. İnternet kesintisi ülke geneline yayıldı. |
| 30 Ekim 2025 | Dar es Salaam (Mbagala, Gongo la Mboto), diğer şehirler | Curfew’e rağmen gösteriler devam etti; hava atışları ve gözyaşı gazı kullanıldı. Hükümet binaları yakıldı, havaalanı kuşatıldı (elitlerin kaçışı engellendi). | 2-30 arası ölüm raporu (Amnesty’ye göre 2, aktivistlere göre 30+). Okullar ve kamu kurumları kapatıldı, memurlar evden çalıştı. Protestolar Kenya sınırına sıçradı. |
Gösteriler büyük ölçüde barışçıl başladı, ancak polis müdahalesi şiddeti tırmandırdı. X (eski Twitter) paylaşımları, gençlerin (#NoReformsNoElection) öncülüğünde kitlesel katılımı gösteriyor; örneğin, havaalanında elitlere karşı kalabalıklar oluştu.
Uluslararası Tepkiler ve Gelecek Senaryolar
- İnsan Hakları Örgütleri: Amnesty International, polis şiddetini soruşturma çağrısı yaptı ve internet kesintisini “durumu alevlendirecek” olarak nitelendirdi. HRW, aylardır “derinleşen baskı”yı uyarıyordu.
- Uluslararası Toplum: BM, AB ve ABD, kayıpları ve şiddeti kınadı; ancak somut yaptırımlar sınırlı. Kenya’daki protestocuların sınırda gazlanmasına dair raporlar, bölgesel yayılma riskini artırıyor.
- Potansiyel Sonuçlar: Uzmanlar, bu krizin Tanzanya’nın 30 yıllık çok partili demokrasisindeki en kötü olay olduğunu belirtiyor. Eğer baskı devam ederse, sivil itaatsizlik artabilir; aksi takdirde, CCM’nin zaferi “yeni bir baskı paradigması” yaratabilir.
Muhalefet seçimleri “demokratik olmayan” olarak nitelendiriyor.
Suluhu, selefi John Magufuli’nin ölümünün ardından 2021’de iktidara geldi ve ülkenin 1961’deki bağımsızlığından bu yana iktidarda olan tarihi Devrimci Parti’nin liderliğini üstlendi. Adaylığı, kilit muhalefet figürlerinin dışlanması nedeniyle eleştirilerle karşılandı: Nisan ayından beri seçim reformunu teşvik ettiği için vatana ihanet suçlamasıyla hapiste olan Chadema partisi lideri Tundu Lissu; ve adaylığı reddedilen ACT-Wazalendo’dan Luhaga Mpina. Bu durum, Suluhu’ya karşı tek aday olarak azınlık partilerini (toplamda liderleri bilinmeyen yaklaşık 17 parti) bıraktı.
Lissu’nun partisi, seçimlere katılamamaları nedeniyle oylama döneminde protesto çağrısında bulunmuştu. Muhalefet, seçim sürecinin “demokratik güvencelerden” yoksun olduğunu sürekli olarak savundu. Parti ayrıca, geçen hafta Lissu’nun davasının duruşmasına katılırken tutuklanan başkan yardımcısı John Heche’nin sağlık durumunun önemli ölçüde kötüleştiğini bildirdi. Tanzanya hükümeti, aktivistlerin ve muhalefet üyelerinin defalarca zorla kaybedilmesi nedeniyle insan hakları grupları tarafından eleştiriliyor.
Bu huzursuzluk, Suluhu için bir sınav ve göreve geldiğinde muhalefete yönelik baskıyı ve Magufuli’nin başkanlığı döneminde yoğunlaşan sansürü hafiflettiği için övgü alan politikalarında bir değişiklik anlamına geliyor. Afrika ülkesinin birçok şehrine yayılan isyanların ardından Cumhurbaşkanı, sosyal medya üzerinden X platformunda sakinlik çağrısı yaparak “barışçıl ve sorumlu oylama” çağrısında bulundu.
Kaynak: Musitem Haber
