Tropikal Fırtına Bualoi (Vietnam’da Tayfun No. 10 olarak da anılıyor), 2025’in 10. tropikal fırtınası olarak Vietnam’ı etkilemeye başladı ve bu nedenle ülkenin orta kesimlerindeki dört havaalanı geçici olarak kapatıldı.
Bu karar, yolcu ve uçuş güvenliğini sağlamak amacıyla Vietnam Sivil Havacılık Otoritesi (CAAV) tarafından alındı. Kapatma, 28 Eylül 2025 Pazar günü yürürlüğe girdi ve fırtınanın doğrudan yolunda yer alan havaalanlarını kapsıyor.
Etkilenen Havaalanları:
- Dong Hoi (Quảng Bình): Fırtınanın doğrudan yolunda.
- Tho Xuan (Thanh Hóa): Fırtınanın doğrudan yolunda.
- Phu Bai (Hue): Şiddetli rüzgar ve yağış etkileri bekleniyor.
- Da Nang: Fırtınanın dolaşımından kaynaklı şiddetli rüzgarlar öngörülüyor.
Ayrıca, Vinh Havaalanı’nda da inşaat çalışmaları askıya alındı ve acil önlemler devreye sokuldu. Vietnam Airlines ve Vietjet gibi havayolları, 28 Eylül için uçuş programlarını ayarladı; bazı seferler iptal edildi veya alternatif havalimanlarına yönlendirildi.
Bu arada: Filipinler’de Tropikal Fırtına Bualoi nedeniyle 19 kişi öldü
Inquirer News’in haberine göre, Bualoi’nun getirdiği şiddetli yağış ve kuvvetli rüzgarlar, ülkenin orta kesimleri ile güney Luzon başta olmak üzere, çok sayıda bölgeyi etkisi altına aldı.
Ulusal Afet Riskini Azaltma ve Yönetme Konseyi (NDRRMC), ülke genelinde fırtına nedeniyle 19 kişinin öldüğünü, 18 kişinin yaralandığını duyurdu.
Fırtınanın Genel Durumu:
- Bualoi, Filipinler’de 19 ölüme yol açtıktan sonra Güney Çin Denizi’ne geçti ve Vietnam’ın kuzey-orta kıyılarına doğru hızla ilerliyor (saatte 35-40 km hızında).
- Vietnam’a 29 Eylül Pazartesi günü ulaşması bekleniyor; rüzgar hızı saatte 120 km’ye ulaşabilir ve tayfuna dönüşebilir.
- Etkileri: Ağır yağış, şiddetli rüzgarlar, sel ve kıyı taşkınları (Quang Ninh’den Nghe An’a kadar). Laos, Tayland ve Myanmar’da da uçuş gecikmeleri ve iptalleri yaşanıyor.
Seyahat Tavsiyeleri:
- Uçuşlarınızı kontrol edin ve CAAV veya havayolu şirketlerinin güncellemelerini takip edin.
- ABD Büyükelçiliği, kuzey Vietnam’da olası tayfunlara karşı uyarı yayınladı: Ağır yağış ve sel riski yüksek.
- Bloomberg ve diğer kaynaklar da Vietnam havaalanlarının kapatıldığını doğruladı.
Tropikal Fırtınalar
Tropikal fırtınalar, sıcak okyanus suları üzerinde oluşan ve güçlü rüzgarlar, yoğun yağışlar ile karakterize edilen döner hava sistemleridir. Genellikle yaz sonu ve sonbahar başında, okyanus sıcaklıklarının en yüksek olduğu dönemlerde meydana gelirler. Atlantik Okyanusu’nda “hurricane”, Pasifik’te “typhoon”, Hint Okyanusu’nda ise “cyclone” olarak adlandırılırlar.
Özellikleri:
- Merkez (Göz): Fırtınanın nispeten sakin merkezi, düşük basınç alanı.
- Göz Duvarı: En şiddetli rüzgarların ve yağışın olduğu bölge.
- Rüzgar Hızı: Tropikal fırtına kategorisine ulaşması için rüzgar hızının saatte 63-118 km (39-73 mil) arasında olması gerekir. Daha yüksek hızlar (119 km/s ve üzeri) kasırga (hurricane) olarak sınıflandırılır.
- Saffir-Simpson Ölçeği: Kasırgaların şiddetini 1’den 5’e kadar kategorize eder.
Oluşum Koşulları:
- Sıcak Okyanus Suları: Yüzey suyu sıcaklığı en az 26,5°C olmalı.
- Nem: Atmosferde yüksek nem seviyeleri.
- Düşük Rüzgar Kayması: Fırtınanın organize olabilmesi için üst seviye rüzgarların zayıf olması.
- Coriolis Kuvveti: Ekvatorun 5° kuzey veya güney enlemlerinden uzakta oluşur.
Etkileri:
- Yıkıcı Rüzgarlar: Binalara, ağaçlara ve altyapıya zarar verebilir.
- Sel ve Taşkın: Yoğun yağışlar nedeniyle su baskınları.
- Fırtına Dalgaları: Kıyı bölgelerinde deniz seviyesinin yükselmesi.
- Ekonomik ve Çevresel Zarar: Tarım, altyapı ve ekosistemde büyük kayıplar.
Hazırlık Önerileri:
- Acil durum kiti hazırlayın (su, yiyecek, ilaç).
- Tahliye planı yapın.
- Evinizi güçlendirin (pencereler, çatılar).
- Yetkili kaynaklardan (örn. Ulusal Kasırga Merkezi) güncel uyarıları takip edin.
Geçmiş tarihteki en yıkıcı Tropikal Fırtınalar
1 – Büyük Bhola Kasırgası (1970, Bangladeş)
- Tarih: 12-13 Kasım 1970
- Yer: Bangladeş ve Hindistan’ın doğu kıyıları
- Etkiler:
- Tahmini 300.000-500.000 can kaybı, tarihin en ölümcül tropikal fırtınası.
- Düşük rakımlı Ganj Deltası’nda 6 metreyi aşan fırtına dalgası (storm surge) köyleri ve tarım arazilerini sular altında bıraktı.
- Milyonlarca insan evsiz kaldı, tarım ve altyapı büyük zarar gördü.
- Özellikler: Kategori 3 kasırga, saatte 185 km’ye varan rüzgar hızları. Yetersiz uyarı sistemleri ve altyapı, felaketin etkisini artırdı.
2 – Kasırga Katrina (2005, ABD)
- Tarih: 23-31 Ağustos 2005
- Yer: ABD’nin Körfez Kıyısı, özellikle New Orleans, Louisiana
- Etkiler:
- Yaklaşık 1.800 can kaybı.
- New Orleans’ta setlerin yıkılmasıyla şehrin %80’i sular altında kaldı.
- Maddi hasar: 125 milyar dolar (en pahalı kasırgalardan biri).
- Milyonlarca insan yerinden oldu, toplumsal ve ekonomik çöküş yaşandı.
- Özellikler: Kategori 5 kasırga (en yüksek seviyesinde), saatte 280 km rüzgar hızı. Yetersiz hazırlık ve kurtarma çalışmaları eleştirildi.
3 – Haiyan Tayfunu (Yolanda, 2013, Filipinler)
- Tarih: 3-11 Kasım 2013
- Yer: Filipinler, özellikle Leyte ve Samar adaları
- Etkiler:
- 6.300’den fazla can kaybı, 28.000 yaralı.
- 4 milyon insan evsiz kaldı.
- Maddi hasar: Yaklaşık 14 milyar dolar.
- Tacloban şehri neredeyse tamamen yok oldu.
- Özellikler: Kategori 5 süper tayfun, saatte 315 km’ye varan rüzgar hızıyla tarihin en güçlü tropikal fırtınalarından biri.
4 – Mitch Kasırgası (1998, Orta Amerika)
- Tarih: 22 Ekim – 5 Kasım 1998
- Yer: Honduras, Nikaragua ve diğer Orta Amerika ülkeleri
- Etkiler:
- Yaklaşık 11.000 can kaybı, 13.000 kayıp.
- Honduras’ta altyapının %70’i tahrip oldu, tarım sektörü çöktü.
- Maddi hasar: 6 milyar dolar.
- Özellikler: Kategori 5 kasırga, yoğun yağışlar ve sel felaketiyle biliniyor.
5 – Galveston Kasırgası (1900, ABD)
- Tarih: 8 Eylül 1900
- Yer: Galveston, Teksas, ABD
- Etkiler:
- 6.000-12.000 can kaybı, ABD tarihindeki en ölümcül doğal afet.
- Şehir tamamen yerle bir oldu, on binlerce kişi evsiz kaldı.
- Özellikler: Kategori 4 kasırga, saatte 233 km rüzgar hızı. Meteorolojik tahminlerin sınırlı olması felaketi ağırlaştırdı.
Ek Notlar:
- Tropikal fırtınaların yıkıcılığı, yalnızca rüzgar hızına değil, aynı zamanda fırtına dalgası, yağış miktarı, coğrafi koşullar ve bölgenin altyapı hazırlığına bağlıdır.
- Gelişen teknoloji (uydu görüntüleri, erken uyarı sistemleri) sayesinde modern çağda can kayıpları azalsa da maddi hasar artmaktadır.
- İklim değişikliği, tropikal fırtınaların sıklığını ve şiddetini artırabilir.
Kaynak: Musitem Haber
